5 Financiën

Ons algemene financiële beleid ligt vast in een meerjarig financieel statuut. Per begrotingsjaar maken we een financiële kaderbrief met de uitwerking van de ontwikkelingen die voor het komend begrotingsjaar relevant zijn.

We streven naar een duurzaam financieel evenwicht. Dit betekent dat de begroting over een periode van minimaal vijf jaar een voldoende positief saldo moet laten zien om te blijven voldoen aan de gestelde financiële normen. Eenmalige tekorten zijn toegestaan, mits de begroting in meerjarenperspectief sluitend is en het weerstandsvermogen boven de gestelde norm blijft.

Signaleringswaarden
De Inspectie voor het Onderwijs hanteert signaleringswaarden voor de kengetallen solvabiliteit, liquiditeit en de ratio normatief publiek eigen vermogen. Deze signaleringwaarden zijn geen harde normen maar helpen de Inspectie signaleren of er mogelijk een risicovolle of ongewenste situatie is of dreigt.

Onze interne normen zijn gebaseerd op de signaleringswaarden die de Inspectie voor het Onderwijs hanteert. Als uit het meerjarenperspectief blijkt dat we negatief van de signaleringswaarden afwijken, voeren we maatregelen in om het evenwicht te herstellen.

De inspectie hanteert de volgende signaleringswaarden:

Intern hanteren we daarnaast nog een eigen norm voor het eigen vermogen. Op basis van een uitgevoerde risicoanalyse is bepaald dat er een buffer moet zijn van minimaal 5,65% van de totale Rijksbijdragen (genormaliseerd, dus exclusief eenmalige subsidies).

Daarnaast hanteren wij intern een liquiditeitsnorm van 0,75. Op deze wijze zorgen wij ervoor dat genoeg middelen beschikbaar zijn voor toekomstige investeringen. 

Toewijzing van middelen binnen het bestuur (allocatie)

Onze begroting kent de volgende onderdelen:

1. Variabele budgetten van de scholen: dit betreft de door de schoolleider direct te beïnvloeden budgetten, zoals personeelslasten en leermiddelen;
2. Semi-vaste budgetten van de scholen: kosten voor huisvesting, ICT en meubilair, overige ICT- en huisvestingslasten. Deze bedragen worden geheel ingezet op de verschillende scholen;
3. Sectorbudgetten: bovenschoolse activiteiten ten behoeve van de scholen, bijvoorbeeld budgetten voor onderwijsontwikkeling en professionalisering;
4. Budgetten van de ondersteunende diensten en het college van bestuur.

Bij de verdeling van de middelen over de scholen hanteren we in de basis de bekostigingssystematiek van het ministerie van OCW, dat wil zeggen dat de budgetten zijn gebaseerd op de leerlingenaantallen van 1 oktober (VO) of 1 februari (PO) voorafgaand aan het begrotingsjaar.

Voor bepaalde opbrengsten wijken we af van bovenstaande systematiek en kiezen we een eigen passende verdeling over de scholen en onderdelen.

De activiteiten die we bovenschools uitvoeren (3 en 4) worden bekostigd met een bijdrage van de scholen. Deze bijdrage is gebaseerd op het niveau van dienstverlening die de ondersteunende diensten en de sectoren leveren per onderwijssoort (VO/PO/SO). De bijdrage wordt uitgedrukt in een vast percentage van de rijksbekostiging.

In de sectorbudgetten (3) Personeelsbeleid, Onderwijs & Kwaliteit, Huisvesting, ICT en Communicatie zijn bovenschoolse activiteiten ondergebracht ten behoeve van de scholen.

De bijdrage voor de ondersteunende diensten en het college van bestuur (4) is bestemd voor de dagelijkse kosten van het bestuurlijk apparaat. Het ondersteuningsbureau draagt zorg voor de uitvoering van de ondersteunende diensten.

Segmentatie
Onze administratie is ingericht in kostenplaatsen. Elke kostenplaats is toe te wijzen aan een school of dienst en hoort bij een specifieke onderwijssector. De baten en lasten worden verantwoord op de kostenplaats waarop zij betrekking hebben.

Gemeenschappelijke baten en lasten verdelen we over de verschillende sectoren. De segmentatie in de jaarrekening bepalen we vanuit deze interne structuur.

Treasurybeleid
Ons treasurybeleid voldoet aan de regels zoals deze zijn gesteld in de regeling Beleggen, lenen en derivaten 2016. De uitgangspunten zijn dat alle transacties gericht zijn op de continuïteit van de instelling en dat het aantrekken en uitzetten van middelen plaatsvindt bij betrouwbare partners.

In ons treasurystatuut wordt de interne beheersing van financieringen en geldstromen beschreven. In ons statuut is vastgelegd dat we niet beleggen in aandelen, private activiteiten of gebruik maken van afgeleide financiële instrumenten.

Ultimo 2023 hebben wij geen beleggingen of leningen uitstaan.

Al onze middelen worden beschouwd als publieke middelen. We maken geen onderscheid tussen publieke en private middelen. Overschotten op de liquide middelen worden in rekening courant aangehouden bij het ministerie van Financiën (schatkistbankieren). Ultimo 2023 is de hoogte van de direct opeisbare tegoeden € 20,8 miljoen. Ultimo 2022 was dit tegoed € 19,0 miljoen. Daarnaast hebben we de mogelijkheid gebruik te maken van een rekening-courantfaciliteit of een lening bij het ministerie van Financiën. In 2023 is hier geen gebruik van gemaakt, noch van andere vormen van externe financiering.

Vermogensbeleid
Het eigen vermogen van Openbaar Onderwijs Groningen is niet volledig vrij besteedbaar. Aan een deel van het vermogen heeft het bestuur een bestedingsdoel toegekend. Deze geoormerkte bedragen zijn gestort in bestemmingsreserves.

De algemene reserve kent minimale omvang, zoals beschreven onder het kopje 'Signaleringswaarde'.

Rijksbijdragen
De rijksbijdragen zijn € 166,6 miljoen en bestaan uit € 96,2 miljoen voor het VO en € 70,4 miljoen voor het PO.
De rijksbijdragen zijn hoger dan begroot en de realisatie 2022, dit komt vooral door de doorgevoerde personele en materiële indexering van de bekostiging. De personele indexering is voor het grootste deel ingezet voor personeelskosten. Er is sprake van een incidenteel overschot van ongeveer € 1,8 mln. Op de materiële indexering is sprake van een overschot van ongeveer € 0,8 mln. Dit is ingezet voor het (deels) alsnog dekken van de hogere energiekosten.

Overige overheidsbijdragen  
De overige overheidsbijdragen bestaan voor het merendeel (€ 3,0 miljoen) uit subsidies voor de PO-scholen.
Van de gemeente Groningen is € 1,3 miljoen meer subsidie ontvangen dan begroot. Deze correspondeert met hogere lasten, aangezien de subsidies meteen zijn ingezet. Voor het overige betreft het niet begrote investeringssubsidies, die als bijdrage zijn verwerkt in de activa die zijn gesubsidieerd.

Overige baten
De hogere baten bestaan vooral uit hogere inzet op de subsidie Sterk Techniek Onderwijs (€ 0,8 miljoen), en ouderbijdrage € 0,5 mln. Verder zijn diverse opbrengsten per saldo € 0,3 miljoen hoger.

Personeelslasten
De personeelslasten ad € 143,5 miljoen zijn als volgt verdeeld: € 75,0 miljoen voor het VO, € 60,0 miljoen voor het PO en € 8,5 miljoen voor de centrale ondersteuning.
De personeelslasten zijn vooral hoger door de hogere cao(€ 5 miljoen) en de wat hogere personele inzet, vooral op extra subsidies (zie extra subsidiebaten) en werkdruk VO (bekostigd uit de reserve). 

Huisvestingslasten
De huisvestingslasten liggen in lijn met de begroting. Deze zijn gestegen ten opzichte van 2022 door stijging van de energiekosten.

Overige lasten
De overige lasten zijn vooral hoger dan begroot door licentiekosten ICT (€ 0,5 miljoen), boekenfonds (€ 0,3 miljoen) en hogere kosten voor schoolreisjes en activiteiten (€ 1,2 miljoen): hier staan deels hogere ouderbijdragen tegenover.

Financiële baten
Op de rekening courant bij de schatkist is € 0,8 miljoen aan rente ontvangen, waar geen rente was begroot. De rentestand is eind december 3,9%, bij een banksaldo van € 20 miljoen. De voorzieningen in de jaarrekening worden gewaardeerd op contante waarde. In 2023 heeft dit voor het eerst een noemenswaardige impact op de jaarrekening. Het contant maken van de voorziening levert een rentebate op van circa € 0,5 miljoen.

De gegevens in deze paragraaf zijn afkomstig uit de jaarrekening 2023 (gegevens 2022 en 2023) en de meerjarenbegroting 2024-2028 (gegevens toekomstige jaren). De raad van toezicht heeft de meerjarenbegroting 2024-2028 vastgesteld op 13 december 2023.

De uitgaven voor NPO en de overgangsregeling werkdrukmiddelen VO zorgen nog tot en met 2025 voor hogere lasten. Na 2025 wordt weer begroot met de regulier beschikbare middelen. De indexering van de Rijksbijdragen is even hoog als de indexering van de personele lasten, aangezien loonstijgingen in beginsel door het Rijk worden gecompenseerd. Bij de berekening is uitgegaan van een stabiel leerlingenaantal, en een stabiel aantal fte’s. De overige baten en lasten zijn normatief geïndexeerd met 3-5%. De afschrijvingslasten zijn berekend op basis van de bekende meerjareninvesteringsplanning.

In de meerjarenbegroting gaan we uit van een stabiel leerlingenaantal. Tussen de scholen zien we wel verschuivingen, maar op totaalniveau verwachten we een constant leerlingenaantal. De toekomstige begrotingen per school worden gebaseerd op het dan actuele leerlingenaantal.

In 2023 was de gemiddelde bezetting 1.605 fte. Onderstaand is de verwachte ontwikkeling van de personele bezetting weergegeven, zoals is af te leiden uit de meerjarenbegroting 2024-2028.

We verwachten dat de personele bezetting in de basis stabiel blijft, in lijn met het leerlingenaantal. De fluctuaties in de bezetting worden met name beïnvloed door de inzet van NPO-middelen. Deze worden ingezet tot en met 2025.

Signaleringswaarde liquiditeit
In 2023 zijn maatregelen getroffen om de liquiditeit in 2026 boven de signaleringswaarde (toen 0,75) te houden. Zo is er ruimte gemaakt in de begrotingsuitgangspunten voor het realiseren van een rendement van minimaal € 0,2 miljoen en is zijn incidentele meevallers niet uitgegeven. Uit het huidige meerjarenbeeld blijkt dat de liquiditeit bijna op de eigen norm van 0,75 uitkomt. 

Signaleringswaarde eigen vermogen
Sinds 2020 kent het ministerie van OC&W zogenaamde signaleringswaarden om bovenmatige reserves bij onderwijsinstellingen en samenwerkingsverbanden te voorkomen. Indien het eigen vermogen boven deze waarde uitstijgt, zal de inspectie bij het bestuur van de instelling aandringen op het besteden van deze reserves.

De signaleringswaarde voor Openbaar Onderwijs Groningen is als volgt:

Dit is voor de inspectie de bovengrens voor het door Openbaar Onderwijs Groningen aan te houden eigen vermogen. Het werkelijke eigen vermogen bedraagt eind 2023 € 43,3 miljoen (2022: € 39,5 miljoen), en is dus ruim beneden de signaleringswaarde.

Weerstandsvermogen en risicomanagement
In 2023 heeft een nieuwe risicoanalyse plaatsgevonden. Uit deze analyse volgen de belangrijkste financiële risico’s die de organisatie loopt. Bij al deze risico’s is onderzocht welke beheersmaatregelen zijn getroffen die deze risico’s (deels) ondervangen. De risico’s zijn gekwantificeerd en voorzien van de kans dat zij zich voordoen, gegeven de getroffen beheersmaatregelen. Met deze gegevens is een montecarlo-simulatie uitgevoerd, waaruit de aan te houden risicobuffer blijkt.

Uit de analyse blijkt een aan te houden risicobuffer van 5,65% van de Rijksbijdragen (of € 8,6 miljoen). Gedurende de begrotingsperiode is deze buffer voldoende aanwezig. Er wordt meerjarig rendement begroot, zodat de buffer voldoende wordt opgehoogd voor inflatie.

Conclusie kengetallen
Bij de huidige ontwikkeling van de begroting en balans komen de kengetallen op een acceptabeler niveau. Tegelijkertijd is er weinig ruimte voor tegenvallers en is een hoger vermogen wenselijk. Daarnaast zijn de energiekosten op het huidige (hogere) niveau nog niet structureel gedekt. Dit maakt dat voor de begroting van 2025 moet worden gezocht naar extra financiële ruimte, vooral ook in structurele zin. In 2024 is een deel van de voorgenomen maatregelen gerealiseerd, bijvoorbeeld het instellen van een stelpost voor verliesgevende scholen, en het wegwerken van het structurele tekort voor KCOO. Om vanaf 2025 boven de norm (voor liquiditeit) uit te komen en te komen tot een duurzaam structureel begrotingsevenwicht dienen nog aanvullende maatregelen te worden getroffen.

Rijksbekostiging
Per 1 januari 2023 is de bekostigingssystematiek voor het primair onderwijs gewijzigd. Per 1 januari 2022 was dit ook al gebeurd voor het VO. Beide regelingen kennen een overgangsregeling waarin de overgang van het oude naar nieuwe budget in vier stappen wordt gerealiseerd. De financiële gevolgen van beide wijzigingen zijn beperkt en verwerkt in de meerjarenbegroting.

In 2023 ontvingen de scholen nog deels middelen uit het NPO. In de meerjarenbegroting hebben we hiermee rekening gehouden. Vanaf 2024 is de bekostiging weer op normaal niveau. De bestedingstermijn van de middelen loopt tot en met 31 juli 2025. Er is rekening gehouden met de kosten van beëindiging van tijdelijke contracten in verband met het NPO.

Wat betreft de overige rijkssubsidies verwachten we een stabiel verloop.

Cao
In zowel de sector voortgezet als primair onderwijs is in 2023 een nieuwe cao afgesloten. Beide cao’s lopen tot en met 30 september 2024. 

In de begroting van 2024 is rekening gehouden met deze cao’s. Er is geen rekening gehouden met verdere indexatie als gevolg van de resterende referentieruimte 2024. In de meerjarenbegroting is wel rekening gehouden met een lichte indexatie. 

Huisvesting
Alle schoolpanden zijn economisch eigendom van de gemeente. Wij zijn in de meeste gevallen juridisch eigenaar en we handelen als zodanig. Dit zal in de nabije toekomst niet veranderen. We huren het pand waarin het ondersteuningsbureau is gevestigd, plus enkele tijdelijke huisvestingsvoorzieningen bij diverse scholen.

Belangrijkste risico’s en onzekerheden
In paragraaf 6.6 Risicomanagement worden de belangrijkste risico's en onzekerheden weergegeven.